Hoe aantrekkelijk zijn woekerplanten in onze duinen voor bestuivers?

Het LIFE DUNIAS-project heeft een monitoringsschema opgesteld om te onderzoeken hoe het verwijderen van invasieve planten uit onze kustduinen bestuivers en andere insecten beïnvloedt. Deze studie heeft tot doel de soortenrijkdom van verschillende insecten te onderzoeken voor en na het verwijderen van invasieve planten. 

In 2022-2023 werden 11 duingebieden gemonitord op wilde bijen en zweefvliegen en 8 gebieden op de aanwezigheid van sprinkhanen en vlinders. In 2025-2026, na het verwijderen van de woekerplanten, zullen dezelfde gebieden opnieuw worden gemonitord.

Bloembezoek op woekerplanten

Eén van de belangrijkste onderdelen van de monitoring was het observeren van wilde bijen en zweefvliegen op bloemen. Verschillende soorten bestuivers zijn waargenomen op woekerplanten, vooral op rimpelroos en bezemkruiskruid. De bestuivers die het vaakst worden waargenomen wanneer ze op woekerplanten foerageren, zijn onder andere hommels, honingbijen en blinde bijen. Deze soorten zijn wijdverspreid en opportunistisch, ze bezoeken een grote verscheidenheid aan planten op zoek naar voedsel. In ons onderzoek zagen we ze meer op inheemse planten dan op woekerplanten.

Van alle woekerplanten in onze duinen is rimpelroos de grootste bedreiging. In onze duinen neemt deze plant ondertussen meer dan 15 ha in. Tijdens de inventarisaties zijn 258 bestuivers waargenomen (218 sociale bijen, 5 solitaire bijen en 35 zweefvliegen) die op deze plant aan het foerageren waren. Enkel op braam zijn meer bestuivers waargenomen (444). Het aantal soorten dat waargenomen is op rimpelroos, is beperkt, slechts 16 in totaal (6 soorten sociale bijen, 5 solitaire en 5 zweefvliegen). Voornamelijk hommels uit de aardhommelgroep, honingbijen en blinde bijen bezochten rimpelroos. 85% van de waarnemingen van bestuivers op rimpelroos betrof één van deze soorten. Dit is in schril contrast met de soorten die op braam worden aangetroffen. Er zijn niet minder dan 46 soorten op braam waargenomen, waaronder heel wat typische kustsoorten.

Bloembezoek aan andere woekerplanten, zoals mahonie, sneeuwbes, boksdoorn en kokardebloem, is ook waargenomen, maar in zeer lage aantallen en een beperkt aantal soorten. Deze planten hebben een lage aantrekkingskracht op onze bestuivende insecten. Een uitzondering hierop is bezemkruiskruid, een kruidachtige plant uit Zuid-Afrika die al meer als 100 jaar aanwezig is in Europa. Deze plant heeft wel een grote aantrekkingskracht en trok 40 soorten bestuivers aan. Bezemkruiskruid is een soort die zich in België heeft gevestigd en die wijdverspreid voorkomt. Deze plant wordt niet aangepakt in kader van het LIFE DUNIAS-project, dat zich focust op struikachtigen.

Welke impact zal het verwijderen van woekerplanten hebben op bestuivers?

Tijdens het onderzoek is getracht om de afhankelijkheid van bestuivers op woekerplanten in kaart te brengen. Hommels uit de aardhommelgroep, honingbijen en blinde bijen toonden een grote mate van afhankelijkheid, met hun totale bloembezoek op woekerplanten variërend van 19 tot 45%.

Het verwijderen van woekerplanten kan dus een negatieve invloed hebben op deze soorten. De vrijgekomen ruimte wordt echter snel gekoloniseerd door typische duinplanten zoals ossentong, zeeraket en grote zandkool. Andere pioniersplanten, zoals paardenbloemen, Jacobskruiskruid, havikskruiden en bezemkruiskruid, verschijnen ook in grote aantallen op de plekken waar woekerplanten zijn verwijderd. Dit zijn allemaal planten waar veel hommels, bijen en zweefvliegen op zijn waargenomen. Deze planten compenseren het verlies van voedsel door het verwijderen van woekerplanten ruimschoots. 
 

In de komende jaren zal verder onderzocht worden welke invloed het verwijderen van woekerplanten heeft op het foerageergedrag van bestuivers en hun populaties. De resultaten van de inventarisaties in de Simliduinen geven ons hierover al een eerste idee. In de Simliduinen in Nieuwpoort zijn de afgelopen jaren diverse werkzaamheden uitgevoerd, deels om woekerplanten te verwijderen. Tijdens de inventarisaties in 2023 waren er veel pioniersplanten, met name look-zonder-look, aanwezig op de opengemaakte zones. Dit maakte de Simliduinen ook een van de meest soortenrijke gebieden van alle onderzochte gebieden, veel van de waargenomen soorten zijn typische kustsoorten. Dit is een goede aanwijzing dat het herstellen van onze duingebieden door LIFE DUNIAS de unieke soorten die afhankelijk zijn van deze gebieden positief beïnvloedt. 

Lees hier het volledige rapport

Tekst: Maarten Wielandts (Natuurpunt Studie)