Het verborgen leven van de maretakwespvlinder

De maretakwespvlinder heeft misschien wat weg van een wesp, maar het is een kleine, dagactieve nachtvlinder die in West-Europa strikt aan maretak gebonden is. Hoewel de rupsen ook wel in de takken van de voedselplant worden aangetroffen, leven ze voornamelijk in mijnen aan de basis van de plant of in het gezwel dat door de maretak wordt veroorzaakt op de takken of stam van de waardboom. Hoewel maretak in sommige delen van ons land algemeen voorkomt, werd de soort pas in 2019 voor het eerst in ons land vastgesteld: in een boomgaard in Latour (Gaume) werden enkele rupsen gevonden in een maretak op een oude appelboom. Bijkomende vondsten in dezelfde regio deden vermoeden dat het vooral hier was dat de soort een bolwerk had.

Maretakwespvlinder breidt verspreidingsgebied uit tot Vlaanderen

De vondst van een pop in de provincie Namen maakte echter duidelijk dat maretakwespvlinders ook noordelijker voorkomen. Bij een meer systematische studie tijdens de winter van 2022-2023 werden 15 verschillende groeiplaatsen van maretak, verspreid over België, nauwkeurig onderzocht. De resultaten waren verrassend: op alle locaties werden sporen of rupsen van maretakwespvlinder gevonden, ook in Vlaanderen. De gevonden aantallen en dichtheden waren soms dermate hoog, dat door extrapolatie naar het totale aantal aanwezige maretakken vermoed kon worden dat op sommige locaties enkele honderden vlinders van de soort moeten hebben rondgevlogen in de zomer van 2023. Plaatselijk maakt dit van de soort waarschijnlijk zowat de meest algemene wespvlindersoort.
 

Obstakels bij het opsporen van de maretakwespvlinder

Een aantal factoren maakt dat deze bevindingen lang op zich hebben laten wachten. Zo is er geen efficiënt feromoonpreparaat voor de maretakwespvlinder beschikbaar. Soms worden ze wel aangetrokken door feromonen die bedoeld zijn voor andere wespvlindersoorten, maar de aantallen zijn zeer bescheiden. Het zoeken naar rupsen is dus dé manier om de aanwezigheid vast te stellen. Helaas groeien maretakken vaak op grote hoogte en is het niet evident om ze te onderzoeken. Ten slotte worden imago’s zelden waargenomen en lijken ze heel erg op enkele andere soorten. Verwarring is dus zeker mogelijk.

Recente nieuwkomer

Er is een vermoeden dat de maretakwespvlinder een vrij recente nieuwkomer is: in de periode vóór het onderzoek werd geen enkele waarneming ingevoerd van buiten de provincie Luxemburg. Bovendien werd ook geen enkel exemplaar teruggevonden in de collecties van het Instituut voor Natuurwetenschappen. Anderzijds is bij het trekken van conclusies ook enige voorzichtigheid geboden, vermits in het grootste deel van het land in het verleden niet systematisch werd gezocht naar sporen in maretakken.
 

Wie zelf op zoek wil naar de maretakwespvlinder kan na hevige stormen op vers uitgewaaide maretakplanten speuren naar oranjebruine korrels (‘frass’) aan de basis van de plant of oude popjes die nog uit de mijn steken. Ook maretakken in omgevallen of afgezaagde bomen kunnen geïnspecteerd worden. In de periode juni-augustus kan nabij groeiplaatsen van maretak dan weer naar drinkende vlinders worden gezocht op bloemen van bv. kruidvlier of distels, zoals deze waarneming bewijst.

Hier kan je meer lezen over dit onderzoek 

Tekst: Ruben Meert & Rudi Goossens (IWG Voelspriet & Vlaamse Vereniging voor Entomologie)