Vragen, resultaten en contact

Het Grote Vogelweekend vindt plaats tijdens het laatste weekend van januari. In 2025 gaat het dus door op zaterdag 25 en zondag 26 januari. 

1. Neem pen en papier of je tellijstje bij de hand en noteer het startuur.

2. Kijk 15 minuten naar de vogels in je tuin. Noteer per soort het grootste aantal vogels dat je tegelijk zag. Overvliegende vogels tel je niet mee. Op dit instructiefilmpje leggen we het visueel uit. 

3. Geef je telling in via het telformulier op www.vogelweekend.be

Nee, je mag mannetjes en vrouwtjes gewoon in hetzelfde vakje doorgeven. Dus heb je bijvoorbeeld twee vrouwtjes merels gezien en één mannetje, dan geef je drie merels door.

Heggenmussen en roodborstjes troepen nooit samen, ook niet in hagen. Het zijn solitaire vogels die alleen of hooguit in koppeltjes op de voederplaats verschijnen. 

Natuurpunt organiseert sinds 2004 Het Grote Vogelweekend. Op dat moment vragen we aan iedereen met een tuin of balkon om gedurende een kwartier (of liever nog meerdere kwartiertjes) de vogels in hun tuin te tellen. Het Grote Vogelweekend is de grootste tuinvogeltelling van Vlaanderen. Ze geeft Natuurpunt informatie over de aantallen vogels die dat weekend in Vlaamse tuinen aanwezig zijn. Wij combineren die gegevens met andere tellingen. Zo zien we hoe de vogelpopulaties in onze tuinen zich ontwikkelen en kunnen we ze beter helpen en beschermen.

Dankzij de gegevens van Het Grote Vogelweekend kunnen we de tuinvogels beter begrijpen en algemene trends van een aantal soorten beter volgen. Dat is belangrijk, want zo kunnen we onze beschermingsmaatregelen voor de vogels en tips voor de mensen constant aanpassen. Het Grote Vogelweekend verzamelt gegevens over zeer algemene soorten, die anders maar moeilijk op grote schaal te meten zijn.

Vogels in de tuin zijn voor heel veel mensen de eerste en soms nog enige vorm van echte natuurbeleving. Dat is erg belangrijk: het zorgt ervoor dat mensen de verschillen tussen vogelsoorten ontdekken, dat ze er respect en zelfs liefde voor ontwikkelen en dat ze hen een handje helpen door bij te voederen of door een goede nestkast te plaatsen.

Daarnaast zijn vogels een goede graadmeter van de kwaliteit van de natuur in je buurt. Woon je bijvoorbeeld in een groene wijk? Dan is het geen uitzondering dat je op een uurtje tijd gemiddeld zo’n 10 soorten op bezoek krijgt in je tuin. We hopen door middel van Het Grote Vogelweekend  op een snelle toename van het aantal natuurlijke tuinen.

Vogels leren ons tot slot heel veel. Zo maakte Leonardo Da Vinci schetsen van vliegmachines die geïnspireerd waren op de vleugels van een vogel. Of is de ‘neus’ van een hogesnelheidstrein afgekeken van de snavel van een ijsvogel.

Gebruik de app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download ObsIdentify voor Android of iOS. Heb je geen beelden, probeer de vogel dan terug te vinden op de soortenpagina's op onze website, of contacteer één van onze vogelexperts via [email protected]

Merels vertonen vaak leucisme in het verenkleed. Leucisme betekent dat op sommige plaatsen kleurpigment ontbreekt. Dat kan zowel in veren als in de snavel en de poten zichtbaar zijn. Je kan het vergelijken met albinisme, geheel witte dieren met rode ogen. Bij albinisme ontbreekt het kleurpigment overal. Vroeger werd leucisme en albinisme vaak verward, maar partieel albinisme bestaat niet. Van zodra  er enige tint van kleur te zien is (zelfs als alleen de ogen zwart zijn), spreken we over een leucistische vogel.

Het tegenovergestelde van leucisme is melanisme. Bij deze dieren is er een abnormale afzetting van het zwarte pigment 'melanine'. Het gevolg is uitzonderlijk een heel zwarte vogel, meestal gaat het om een uitgebreidere zwarte tekening en een vermindering van de heldere tinten. Bij koolmees kan dat bv. resulteren in een vogel met groene buik en rug en een volledig zwart kopje zonder de witte wang.

Dat kan zeker, maar pas het voeder aan dat je geeft aan vogels. Elk seizoen hebben ze andere behoeftes. Check onze voederpagina voor meer info.

Vogels die bijgevoerd worden, worden hier niet afhankelijk van want ze vertrouwen niet op één voedselbron. Uit onderzoek blijkt dat vogels die bijgevoerd worden gemiddeld maar zo’n 20% van dit voedsel op hun menu hebben. Vogels houden van een gevarieerd menu en vullen het strooivoer aan met eten dat ze zelf vinden in de natuur. 

Plasticvrij voederen is zwerfvuil vermijden. Want de plastic netjes worden vaak verspreid in de natuur wanneer ze leeg zijn. Bovendien zijn er veel verschillende voedersilo's beschikbaar die is het gebruik van plastic netjes overbodig maken. 

Doorgaans kan je vanaf oktober verwachten dat er meer tuinvogels opdagen, bijvoorbeeld door de aankomst van noordelijke roodborstjes, lijsterachtigen en vinken. Zij komen hier overwinteren.

Maar we zien dat winters vaker zacht zijn de laatste decennia. De oorzaak van de lege voederplaatsen is gewoonlijk dan ook heel simpel: de nu aanwezige vogels hebben nauwelijks behoefte aan bijvoedering en vinden veel of toch genoeg voedsel in de natuur. Dat is uiteraard ook beter voor de dieren. Ze nemen niet het risico om zich dichter bij de mens te moeten begeven, waar bijvoorbeeld ook meer katten zitten die de voederplaats vaak als vast jachtterrein beschouwen. In hun normale biotoop vinden ze nu een overdaad aan voedsel, fruit, misschien zelfs insecten, maar ook water is er beschikbaar. Ze zullen van nature dus geen 'reserve'-voedselbronnen moeten aanspreken. Overigens bieden die doorgaans minder van de nodige nutriënten dan natuurlijke voeding.

Als er niet te veel sneeuw ligt, of de grond is niet bevroren, troepen mussen en vinkachtigen graag samen op het platteland waar -na het oogsten- veel granen en zaden liggen. Daar zitten nu ook meer insecten dan in de tuin. In de omgeving van mesthopen, bijvoorbeeld, blijven insecten lang actief. Ook de eerste maaibeurt van grasland of bermen werkt een hoger voedselaanbod in de hand.

Noordelijke trekvogels zijn in een zachte winter mogelijk ten noorden van ons gebleven. In het voorjaar maken trekvogels zich misschien al klaar voor de trek, waarbij verschillende soorten zich eerst groeperen in voedselrijke gebieden vooraleer verder te trekken.

Bedenk dus steeds dat de meeste vogels de tuin pas zullen opzoeken wanneer overleven in de natuur erg moeilijk is geworden, en dat voedselbronnen niet goed bereikbaar zijn, bv. door een hevige, onverwachte sneeuwval.

Is die reden minder duidelijk, dan is er misschien echt wel iets aan de hand. Verplaatste je de voederplank? Verwijderde je de veilige doornstruik naast de voederplaats? Hebben er zich enkele killercats gevestigd in de buurt of is er misschien wel een vogelvanger actief? Het kan ook een nieuw object zijn in je tuin, dat voor de vogels lijkt op een vogelverschrikker.

Andere dingen waarop je kan letten: Zitten de vogels nog wel op de andere voederplaatsen in de buurt? Wat is er precies aan de hand wanneer je alarmkreten van merels hoort klinken in je buurt?

Dat de kleine vogeltjes soms wegblijven, ligt niet aan de grotere vogels, want dat effect is eerder tijdelijk. Daar is al heel wat wetenschappelijk onderzoek naar gebeurd en daaruit komt naar voren dat de impact van duiven, kraaien, kauwen en eksters minimaal is. Als ze er wel is, is ze vooral vast te stellen in vogelonvriendelijke tuinen, waarin een diversiteit aan struiken en bomen ontbreekt. Huiskatten zijn eigenlijk problematischer dan kraaien, en eekhoorns zijn in de lente even erge nestrovers dan eksters. 

De grootste impact op kleine tuinvogels wordt spijtig genoeg veroorzaakt door de mens: te steriele tuinen, geen broedplaatsen, gebruik van pesticiden enzovoort. Kraaien, eksters en kauwen doen het vooral goed waar er mensen zijn, omdat die hen extra broedplaatsen, stortplaatsen, afval en dergelijke bezorgen. 

Je hebt ook specifieke voedersystemen voor de kleine vogels, die beletten de grote vogels om het allemaal op te eten. Hier vind je enkele systemen.

De inrichting van je tuin is ook erg belangrijk; een mooie variatie aan inheemse bomen en struiken (zomereik, berk, lijsterbes, wilg, spork, hazelaar, meidoorn, sleedoorn, sporkehout, liguster, etc.) is erg belangrijk voor alle wilde dieren. Op die bomen en struiken vinden mezen en andere zangvogels in de lente ook heel wat rupsjes en andere beestjes die ze aan hun jongen kunnen voeren. Op catalpa's en andere exotische bomen vinden ze die nauwelijks. In veel Vlaamse tuinen zijn overigens helemaal geen inheemse bomen of struiken aanwezig: in die steriele tuinen valt voor zangvogels al helemaal niks te rapen. Vermijd ook het gebruik van insecticiden. Huiskatten binnenhouden op het moment dat merels, lijsters, roodborstjes e.a. met jongen zitten, kan ook veel vogelleed besparen.

Pindakaas en pindanoten bevatten voedingsstoffen die vogels nodig hebben wanneer het vriest of sneeuwt. Ze bevatten ook zout en dat is ongezond voor hen. Om zeker te zijn, voeder je de vogels beter zoutloze pindakaas (of andere notenpasta), die je kan kopen in de Natuurpunt Winkel. Of meng een kleine hoeveelheid pindakaas met strooivoer en smeer dat op de bast van een boom. Daar zullen de boomklever en grote bonte specht zeker van smullen. Meestal wordt geadviseerd ongebrande pinda’s aan vogels te voeren. Dit is het meest natuurlijke. 

Katten eisen een erg hoge en zwaar onderschatte dodentol bij onze tuinvogels. Het is dus belangrijk om vooral 's ochtends en 's avonds, wanneer vogels actief op zoek gaan naar voedsel, de kat binnen te houden. 

Merk je dat je tuin en de voederplaats vaak bezoek krijgen van een ongewenste, sluipende kat? Leg de voederplaatsen dan niet te dicht bij sluiproutes van de kat. Wanneer de kat een open zone moet oversteken, zijn vogels meteen alert en is de slaagkans miniem. Een geïsoleerde, dichte struik (bij voorkeur zelfs met doornen, zoals meidoorn) kan in dat geval geen kwaad. De vogels kunnen zich hier binnen de seconde verschuilen bij het aanstormende geweld.