Catastrofale afname Afrikaanse roofvogels toont nood natuurbehoudstrategie

Een internationaal team onderzoekers heeft aangetoond dat veel Afrikaanse roofvogels een groot risico lopen snel uit te sterven. De studie, recent gepubliceerd in het topvakblad Nature Ecology & Evolution, geeft aan dat meer dan 2/3 van de 42 onderzochte soorten globaal met uitsterven bedreigd is en dat 90% afneemt. Niet alleen grote natuurgebieden zijn essentieel voor hun behoud, maar ook de leefbaarheid van de omliggende matrix is cruciaal volgens Marc Herremans, voormalig onderzoeksdirecteur van Natuurpunt en co-auteur van de studie.

De studie combineert roofvogeltellingen langs de weg over een interval van 20-40 jaar uit vier regio’s van Afrika en geeft unieke inzichten in de veranderingen in aantallen van savanne-roofvogels over het continent. Roofvogels namen meer dan tweemaal zo snel af buiten beschermde natuurparken dan er binnen. Grote roofvogels namen sterker af dan kleine soorten, vooral buiten beschermde natuurparken, waar ze sterker onderhevig zijn aan vervolging en andere menselijke impact. De soorten die het sterkst afnamen, werden ook veel meer afhankelijk van de beschermde gebieden.

De auteurs concluderen dat de grote, charismatische arenden en gieren voor het eind van deze eeuw vrijwel overal zullen verdwijnen buiten natuurparken (en dus van het grootste deel van het Afrikaanse continent), tenzij de vele bedreigingen snel ongedaan gemaakt kunnen worden.

De studie toont ook sterke afnames aan van soorten die momenteel nog als niet bedreigt (veilig) op de globale Rode Lijst staan, waaronder ook Afrikaanse endemen als Wahlberg’s arend, Afrikaanse havikarend, Afrikaanse zwarte kuifarend, kaalkopkiekendief, bruine slangenarend en donkere zanghavik. Al deze soorten namen zo sterk af, dat ze nu als bedreigd dienen beschouwd te worden. Andere, voorheen wijdverspreide soorten zijn nu al zo goed als verdwenen buiten de reservaten, zoals bv. de vechtarend en de bateleur. De secretarisvogel, een van de meest iconische roofvogels, staat zelfs al op het punt uit te sterven. De situatie is het slechts in West-Afrika, waar een soort als de weinig bekende Beaudouins slangenarend snel aan het verdwijnen is, zelfs voor we de soort goed kennen.

Afbeelding

Secretarisvogel © Darcy Ogada

Het gaat niet om één specifieke bedreiging voor al deze soorten. Het is een combinatie van heel veel factoren, met andere woorden vergelijkbaar met de oude Chinese lingchi- terechtstelling ‘deaths from a thousand cuts’. Al deze soorten leven lang, hebben een groot gebied nodig en belanden - minstens in hun jeugd – ook buiten de reservaten, waar overleven hoe langer hoe moeilijker wordt door de toegenomen menselijke druk, zoals verlies aan habitat en prooibasis (rechtstreeks of bv. door overbegrazing), pesticiden, elektrocutie door en botsingen met hoogspanningslijnen … e.d., naast rechtstreekse vervolging door afschot, vergiftiging en nestroof, o.a voor voedsel of traditionele medicijnen. Aangezien het aantal mensen in Afrika de komende 35 jaar verwacht wordt nog eens te verdubbelen is het hoognodig om het netwerk van beschermde gebieden uit te breiden en de doelstelling van het Biodiversiteitsverdrag om 30% van het land te beschermen zo snel mogelijk te realiseren. Ook de menselijke druk op onbeschermd land moet drastisch verminderen.

Impact op Europees natuurbeleid

Het lot van Afrikaanse savanneroofvogels lijkt ver van ons bed. Maar toch zijn de resultaten van deze studie uiterst relevant voor het gevoerde natuurbeleid wereldwijd volgens Marc Herremans. Dat grote natuurgebieden essentieel zijn voor het behoud van soorten was al voldoende bekend, maar deze studie toont voor het eerst op zo een grote schaal aan dat zelfs grote gebieden onvoldoende zijn om soorten op langere termijn te behouden wanneer de omliggende matrix geen voldoende natuurkwaliteit meer haalt. De afname van roofvogels is bv. even catastrofaal in Botswana, waar 40% van de landoppervlakte als hoofdfunctie natuur heeft. Naarmate soorten mobieler zijn of de beschermde gebieden kleiner worden tov. de omliggende vijandige matrix, of de soorten meer tijd spenderen in die matrix wordt hun overleving op langere termijn alsmaar hopelozer. Dat is exact wat zich ook volop afspeelt in Vlaanderen (en Europa) en precies daarom is het een desastreuze vergissing om de aandacht voor de omliggende niet beschermde gebieden te schrappen uit de Europese natuurherstelwet. Zonder een drastische verbetering van de basisnatuurkwaliteit buiten natuurgebieden zijn natuurherstelmaatregelen gedoemd te mislukken (zeker wanneer de beschermde oppervlakte – zoals in Vlaanderen – veel minder dan 50% bedraagt).

Tekst: Phil Shaw, Darcy Ogada (internationaal persbericht) en Marc Herremans

Het volledige artikel uit Nature Ecology & Evolution is hier te lezen.

Om lokaal onderzoek en bescherming te stimuleren en het publiek beter te betrekken bij initiatieven van roofvogelbescherming hebben de auteurs de African Raptor Leadership Grant opgezet. Hierover lees je hier meer.

Het originele internationale persbericht is hier te vinden.

Afbeelding